Memoriał Karpacki - Rozdział VII

WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA

Definicja

Za współpracę transgraniczną wg Konwencji Madryckiej uważa się każde wspólnie podjęte działanie mające na celu umocnienie i dalszy rozwój sąsiedzkich kontaktów między wspólnotami i władzami terytorialnymi dwóch lub większej liczby Umawiających się Stron, jak również zawarcie porozumień i przyjęcie uzgodnień koniecznych do realizacji takich zamierzeń. Współpraca transgraniczna ograniczona jest ramami właściwości wspólnot i władz terytorialnych, w sposób określony przez prawo wewnętrzne.

Wprowadzenie

“Granice są >>bliznami historii<<. Współpraca transgraniczna pomaga w łagodzeniu niekorzystnych skutków istnienia owych granic, a także w przezwyciężaniu skutków położenia terenów przygranicznych na narodowych obrzeżach państw oraz służy poprawie warunków życiowych osiadłej tam ludności. Współpraca ta obejmować powinna wszystkie dziedziny życia kulturalnego, społecznego i gospodarczego, a także rozwoju związanej z nimi infrastruktury (...) Współpraca instytucji publiczno - prawnych poniżej szczebla ogólnopaństwowego oraz pomiędzy różnymi grupami ludności prowadzona ponad wytyczonymi granicami państw wspiera pokój, wolność, bezpieczeństwo i przestrzeganie praw człowieka oraz ochronę mniejszości etnicznych i narodowych. Regiony graniczne i transgraniczne stają się tym samym częściami składowymi i pomostami w procesie jednoczenia się Europy, służąc współżyciu europejskich społeczeństw i grup mniejszościowych” – czytamy w Europejskiej Karcie Regionów Granicznych i Transgranicznych Rady Europy.

Karpaty łączą 6 państw Europy Środkowo-Wschodniej: Polskę, Słowację, Republikę Czeską, Węgry, Ukrainę i Rumunię. Pomimo dużej różnorodności narodowej, etnicznej, religijnej, gospodarczej czy społecznej mieszkańców tych krajów. Wszystkich ich łączy wspólna tradycja kulturowa wywodząca się z okresu wołoskich wędrówek, a Karpaty są regionem,  który wykazuje dużą wewnętrzną spójność kulturową.

Dlatego dobrobyt i rozwój terenów karpackich powinien odbywać się w oparciu o spójne elementy, które świadczą o odrębności i unikalności Karpat w Europie i na świecie. Kraje dzielące wspólne dziedzictwo historyczne, kulturowe, przyrodnicze i ekonomiczne powinny traktować poszczególne regiony karpackie jako jedną całość pobudzając współpracę obszarów podzielonych sztucznymi granicami państwowymi i wykorzystując tą współpracę jako atut i szansę dla budowania podstaw zrównoważonego rozwoju a jednocześnie zachowania karpackiego “kapitału” przyrodniczo-kulturowego dla przyszłych pokoleń

1.  Współpraca transgraniczna w Karpatach – stan wyjściowy.

Podstawy (ramy) prawne współpracy transgranicznej:

Na poziomie europejskim:

1. Europejska Konwencja Ramowa o współpracy przygranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi (Konwencja Madrycka Rady Europy z 21 maja 1980 r. wraz z Dodatkowym Protokołem o transgranicznej współpracy pomiędzy społecznościami władzami terytorialnymi z 1995 r.)

2. Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych z 1981 r.

3. Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 15 października 1985 r.

4. Europejska Karta Samorządu Regionalnego z 1997 r. 

Na poziomie krajowym – ramy prawne tworzą stosowne Umowy o wspólnych granicach państwowych oraz o przejściach granicznych, przekraczaniu granicy na szlakach turystycznych przecinających granicę państwową i zasadach przekraczania granicy, i inne szczegółowe umowy międzyrządowe w zakresie np. małego ruchu turystycznego, przygranicznej wymiany handlowej, współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, gospodarce wodnej na wodach granicznych itp.

2.  Istniejące formy współpracy transgranicznej w Karpatach:

• ü  Euroregion – Zinstytucjonalizowana forma współpracy transgranicznej pomiędzy przedstawicielami władz regionalnych i lokalnych. W krajach UE odegrały ważną rolę w zacieśnianiu kontaktów pomiędzy krajami członkowskimi, są też podstawą starania się o fundusze pomocowe UE np. w ramach Programu PHARE Cross-Border Cooperation. W Karpatach utworzono 4 Euroregiony: “Tatry”, “Śląsk Cieszyński”, “Karpacki” i “Beskidy” . 

• ü  Porozumienia o współpracy – Umowy między wspólnotami i władzami terytorialnymi dwu lub większej liczny stron mające na celu umocnienie i rozwój sąsiedzkich kontaktów, np. :

  • ·  projekt porozumienia władz lokalnych, regionalnych i wojewódzkich z polskich Karpat na rzecz utworzenia obszaru funkcjonalnego “Zielone Karpaty” (docelowo poszerzonego o inne wszystkie karpackie) w celu tworzenia szerokich możliwości zrównoważonego rozwoju regionu .

  • ·  umowa współpracy dotycząca dziedzictwa kulturowego obszaru Babiej Góry, ochrony środowiska, oświaty, sportu, turystyki i rekreacji zawarta pomiędzy Stowarzyszeniem Gmin Babiogórskich a Słowackim Stowarzyszeniem Gmin “Babia Hora” .

  • ·  umowy o współpracy województwa podkarpackiego z obwodem lwowskim i wołyńskim na Ukrainie oraz krajem preszowskim na Słowacji.

  • ·  liczne porozumienia miast partnerskich np.  Przemyśl-Lwów, Ustrzyki Dolne-Stary Sambor, Nowy Sącz -  Stryj  etc.

• ü  Programy / projekty transgraniczne – inicjatywy organizacji i instytucji, grup społecznych związane z realizacją wspólnie zaplanowanego działania “ponad granicami”. Realizacja projektu może być poprzedzona zawarciem porozumienia o współpracy przy wdrażaniu projektu, np.:

  • ·  program karpacki na rzecz ochrony bioróżnorodności Karpat zainicjowany przez Światowy Fundusz na Rzecz Ochrony Przyrody WWF i realizowany wspólnie z proekologicznymi organizacjami i instytucjami we wszystkich 6 krajach karpackich

  • ·  inicjatywa gmin Szczawnicy i Leśnicy  na rzecz utworzenia szlaku turystycznego dla ruchu rowerowego i pieszego w Pieninach polskich i słowackich.

  • ·  programy tworzenia szlaków dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego przecinających obszary kilku państw, np. polsko-słowacko węgierski Program Szlak Bursztynowy albo projekt utworzenia szlaku karpackiego biegnącego główną granią karpacką dla turystyki pieszej i konnej.

• ü  Transgraniczne rezerwaty biosfery UNESCO – obszary uznane za tereny światowego dziedzictwa przyrodniczego przez Program Człowiek i Środowisko MAB opracowany przez UNESCO w 1971 r. W założeniu w rezerwacie biosfery powinno się wypracować taki sposób zarządzania środowiskiem, jaki zapewni zarówno zaspokajanie potrzeb żyjących na ich terenie ludzi jak i ochronę dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. W praktyce większość rezerwatów biosfery funkcjonuje jedynie na papierze i nie wykorzystuje międzynarodowej marki. Istnienie rezerwatów biosfery po obu stronach granicy niesie wiele dodatkowych możliwości dla współpracy w dziedzinie ochrony przyrody i promocji zrównoważonego rozwoju. W Karpatach utworzono 2 transgraniczne rezerwaty biosfery (“Tatry”, “Karpaty Wschodnie”) oraz dwa przylegające do granic państw, ale nie mające swoich odpowiedników po drugiej stronie granicy (“Babia Góra” i “Karpacki” na Ukrainie).  

3.  Charakterystyka terenów przygranicznych w Karpatach

1. Dzielą wspólne dziedzictwo historyczne, kulturowe i przyrodnicze unikalne w skali Europy. Zbliżone warunki geograficzne i przyrodnicze determinują wybór podobnego kierunku i form rozwoju społeczno-ekonomicznego i są podstawą współpracy transgranicznej;

2. Granice państw karpackich rozdzielają wspólne historyczne krainy kulturowe takie jak: Orawa, Spisz, Maramuresz, Bukowina, etc.

3. Regiony przygraniczne w Karpatach odczuwają psychologiczno-społeczne skutki polityczne minionego systemu komunistycznego, kiedy to obszary przygraniczne poddane były specjalnej kontroli, uszczelnianiom i stanowiły “ściany” mocno utrwalone w świadomości i życiu ludzi je zamieszkujących;

4. Zbliżona sytuacja społeczno-ekonomiczna odnosi się do niższego poziomu ekonomicznego, wyższego bezrobocia i zaniedbań infrastrukturalnych w porównaniu z regionami położonymi dalej od granic państwowych;

5. Ukształtowanie terenu wpływa na trudne warunki życia ludzi i ogranicza możliwości gospodarowania. Granice państw karpackich biegną zwykle wzdłuż głównych grani pasm górskich, co może dodatkowo utrudniać współpracę, szczególnie w zakresie rozwoju gospodarczego; 

6. Współpraca transgraniczna w Karpatach ma już swoją ponad dziesięcioletnią historię w nowej rzeczywistości systemowej (wspólne projekty i doświadczenia, liczne porozumienia transgraniczne, Euroregiony etc.);

7. Karpackie tereny przygraniczne pełnią rolę pomostów w procesie integracji europejskiej;

8. Południowa granica Polski w Karpatach jest zewnętrzną granicą NATO i przyszłą zewnętrzna granicą UE;

9. Granica pomiędzy Słowacją i Polską jest wewnętrzną granicą państw Grupy Wyszechradzkiej oraz wewnętrzną granicą utworzonej przez Grupę Strefy Wolnego Handlu CEFTA; 

4.  Aktualne możliwości i zagrożenia oraz przewidywane kierunki zmian

Możliwości:

• ü  partnerstwo transgraniczne postrzegane jest jako strategiczne w złożonych procesach integracji europejskiej i euroatlantyckiej, regiony te pełnią tu rolę “pomostów”;

• ü  Lokalizacja terenów przygranicznych wiąże się z tzw. “rentą położenia”, czyli  priorytetowym traktowaniem regionów przygranicznych w Europie i funduszami celowymi przeznaczonymi na współpracę i rozwój terenów przygranicznych, infrastrukturę etc.,

• ü  w Europie Zachodniej współpraca transgraniczna ma długie tradycje i zaowocowała licznymi pozytywnymi przykładami, które stanowić mogą bazę wyjściową (wiedza i doświadczenie) dla terenów karpackich; 

• ü  zauważa się coraz większe zainteresowanie Karpatami jako regionem o wysokiej różnorodności przyrodniczej i kulturowej ze strony różnych instytucji i organizacji, głównie proekologicznych, takich jak np. Światowy Fundusz na Rzecz Ochrony Przyrody WWF;

• ü  zauważa się tendencję do ożywiania współpracy przygranicznej i likwidacji istniejących jeszcze do niedawna “ścian”w związku z przemianami politycznymi w krajach Europy Środkowo-Wschodniej; 

• ü  Współpraca w Karpatach jest szansą na integrację krajów Europy Środkowo-Wschodniej, co jest istotne nie tylko z punktu widzenia ekonomicznego, ale też społecznego i ekologicznego, okazją do zachowania wspólnego dziedzictwa przyrody i kultury;

• ü  Współpraca gospodarcza regionów oparta o Strefę Wolnego Handlu CEFTA przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy w sektorach wytwarzających towary i usługi na potrzeby eksportu. Współpraca w zakresie przepływu wiedzy i informacji zwiększa poziom innowacyjności gospodarki i podnosi konkurencyjność firm zlokalizowanych w regionach transgranicznych; 

• ü  Współpraca transgraniczna postrzegana jest też jako szansa na rozwój powiązań komunikacyjnych uwzględniających projektowany przebieg transeuropejskich korytarzy transportowych (autostrada A4 i planowana Via Baltica);

• ü  Korzystne dla współpracy transgranicznej zmiany administracyjne w Polsce - nowe województwa są większe obszarowo, z silniejszym potencjałem ekonomicznym, kulturowym, społecznym i zdolniejsze do prowadzenia polityki regionalnej i kontaktów o charakterze transgranicznym. Zwiększyły się również kompetencje i możliwość działania na szczeblu lokalnym i regionalnym w gminach i powiatach;

• ü  Istniejące już w Karpatach euroregiony i szereg projektów i inwestycji przygotowanych wspólnie do realizacji stwarzają dużą szansę na ożywianie współpracy i realizację długofalowych działań; 

Zagrożenia:

• ü  jeśli porozumienia transgraniczne, Euroregiony i inne obszary funkcjonalne, tworzone jedynie z pobudek ekonomicznych (szansa na otrzymanie środków pomocowych z UE) mogą pozostać deklaracją “na papierze” albo stanowić podstawę tylko dla doraźnej, powierzchownej współpracy;

• ü  w pewnym sensie kraje UE dyktują warunki i narzucają formy działania dla regionów transgranicznych w Europie Środkowej i Wschodniej, co może przyczynić się do zaniku pewnej tożsamości tych regionów, zahamowania istotnych dla danego terenu inicjatyw oddolnych czy zaniedbania rzeczywistych potrzeb lokalnych; 

• ü  obserwuje się chaos i brak szerokiej koordynacji współpracy transgranicznej – istnieje  wiele różnych porozumień, umów o współpracy transgranicznej, programów koordynowanych przez różne organizacje/ instytucje, realizowanych na różnych szczeblach administracyjnych i często nakładających się na siebie czy wręcz ze sobą konkurujących (np. podobne w skali i tematyce, a bardzo ważne inicjatywy jak: “Zielone Karpaty”, Euroregion Karpaty, Memoriał Karpacki, Program karpacki WWF etc.);

• ü  różny jest stopień zaawansowania krajów karpackich w kontekście wchodzenia do struktur europejskich – co powoduje różnice w ustawodawstwie, podziale administracyjnym, antagonizmy społeczne oraz narastanie asymetrii w zakresie rozwoju gospodarczego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej; 

• ü  w wielu regionach przygranicznych w Karpatach brakuje powiązań komunikacyjnych (zarówno kolejowych jak i drogowych) ograniczających kontakty ludzi, transfer towarów i środków oraz rozwój różnych dziedzin gospodarki np. turystyki. Jednocześnie planowane transeuropejskie korytarze transportowe przecinające granice karpackie mogą nie odpowiadać rzeczywistym potrzebom, warunkom i możliwościom rozwoju lokalnego tych terenów.

Reasumując, obserwujemy znaczne ożywienie współpracy transgranicznej w Europie Środkowej i Wschodniej, a zatem i w krajach karpackich. Głównym motywem współpracy są pobudki polityczne i gospodarcze (integracja europejska, kraje Grupy Wyszechradzkiej etc.).

Zauważa się również znaczny wzrost liczby i różnorodności tematyki współpracy transgranicznej oraz zainteresowanych nią instytucji i organizacji reprezentujących bardzo odmienne środowiska społeczne. Poza samorządami lokalnymi czy związkami gmin, współpracą transgraniczną coraz żywiej zainteresowane są instytucje i organizacje kulturalne i ekologiczne, administracje terenów prawnie chronionych, szkoły, placówki oświatowe, kościół, ośrodki informacji i promocji turystycznej, środowiska lokalnych przedsiębiorców i wiele innych. Klimat dla współpracy transgranicznej w Karpatach można określić jako bardzo sprzyjający.

Ważne jest, aby grupy współpracujące były świadome celów i szerokich korzyści, które niesie taka współpraca (wynikających nie tylko z tworzenia szans na pozyskanie funduszy pomocowych!) oraz by aktywnie wspierały wszystkie oddolne inicjatywy, mniejsze i większe, które składają się na trwałe i długofalowe programy rozwoju zrównoważonego “ponad granicami”.

5.  Rekomendacje działań

Korzyści wynikające ze współpracy transgranicznej są wielodyscyplinarne, można je najogólniej podzielić na trzy grupy:

1. Korzyści ekonomiczne. Rozwój terenów przygranicznych jest szansą na wyrównywanie różnic ekonomicznych regionów podzielonych granicą państwową. Współpraca w Karpatach powinna umożliwiać swobodny przepływ ludzi, pomysłów, dóbr i usług. Współpraca transgraniczna jest podstawą długofalowego i kompleksowego rozwoju zrównoważonego; 
2. Korzyści społeczno-kulturowe. Współpraca transgraniczna aktywizuje różne grupy społeczności lokalnych, daje też możliwość działania dla marginalizowanych grup społecznych oraz mniejszości narodowych i etnicznych. Wpiera tolerancję społeczno-kulturową, przyczynia się do wzmocnienia tożsamości kulturowej, zwiększa jakość życia mieszkańców Karpat.
3. Korzyści środowiskowe. Współpraca transgraniczna jest kluczowa dla zachowania i ochrony środowiska przyrodniczego Karpat. Naturalne ekosystemy nie są podatne na istnienie granic, a ich prawidłowa ochrona oraz odpowiednie gospodarowanie człowieka w ich granicach nie jest możliwe bez traktowania tych “eko-regionów” jako spójnych obszarów przyrodniczych. 

Lista rekomendacji:

1. W Karpatach potrzebna jest koordynacja dotychczas realizowanych działań, porozumień, planowanych programów i projektów. Taka koordynacja miałaby na celu zbieranie i wymianę informacji, inicjowanie spotkań, wydarzeń, konferencji, promowanie działań karpackich na arenie międzynarodowej oraz skuteczne wykorzystywanie i podtrzymywanie zainteresowania  Karpatami różnych środowisk międzynarodowych (instytucji i programów unijnych, organizacji zajmujących się ochroną przyrody, takich jak Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN czy Światowy Fundusz na Rzecz Przyrody WWF). Powinna się ona odbywać się na szczeblach rządowych krajów karpackich oraz wojewódzkich. W Polsce władze województw karpackiego i małopolskiego powinny monitorować wszelkie inicjatywy transgraniczne i przyczyniać się do wymiany informacji w tym zakresie. 

2. Pierwszym krokiem zmierzającym do uporządkowania i skoordynowania działań  może być dokonanie przeglądu zrealizowanych w Karpatach projektów i podpisanych porozumień transgranicznych oraz stworzenie katalogu inicjatyw transgranicznych z listą kontaktową, który będzie na bieżąco aktualizowany. Baza danych powinna być ogólnodostępna dla wszystkich zainteresowanych, a najlepszym nośnikiem wymiany informacji wydaje się internet (stronami bezpośrednio zainteresowanymi koordynacją tworzenia takiego katalogu mogą być: Euroregion Karpacki, inicjatywa “Zielone Karpaty” czy też samo Ministerstwo Spraw Zagranicznych).

3. Dobrą okazją do wypromowania tematu współpracy w rozwoju terenów karpackich ponad granicami może być pierwszy “szczyt karpacki” - spotkanie przedstawicieli rządów krajów karpackich planowane na maj 2001 w Rumunii. Spotkanie będzie miało znaczenie dla rozpowszechnienia problematyki karpackiej zarówno w poszczególnych krajach jak i na szczeblu międzynarodowym i warto je wykorzystać dla promocji karpackich działań transgranicznych. 

4. Na podstawie istniejących układów, porozumień transgranicznych należy dążyć do stworzenia modelowych, obejmujących różną tematykę przykładów współpracy w Karpatach oraz do ich wypromowania na arenie międzynarodowej.

5. Zaangażowanie samorządów lokalnych jest kluczowe dla tworzenia i wdrażania współpracy transgranicznej; porozumienia transgraniczne wzmacniają rolę władz lokalnych. Samorządy powinny jednak w ślad za deklaracjami współpracy podejmować konkretne działania, dla których wsparcie i źródło pomysłów mogą stanowić lokalne organizacje pozarządowe.

6. Należy dać szansę i możliwość działania wszystkich lokalnym środowiskom zainteresowanym współpracą transgraniczną. Władze samorządowe powinny na bieżąco monitorować powstające w regionie inicjatywy i podejmować wszelkie możliwe działania wspierające (rekomendacja, pomoc w znalezieniu środków, dostęp do sprzętu, ekspertów, kontakty etc.). Przykładem może być pomysł stworzenia inicjatywy partnerskiej pt. “Łączy nas Babia Góra” w formie deklaracji współpracy, której celem będzie promowanie i rekomendowanie działań i projektów wszystkich instytucji i organizacji działających na rzecz Regionu Babiogórskiego.

7. Bardzo ważna jest lokalna i regionalna promocja działań transgranicznych. Tworzenie sprzyjającego klimatu poparcia dla współpracy transgraniczej warunkuje osiąganie długofalowych rezultatów. Bardzo ważne jest również rozpowszechnianie informacji na temat konkretnych rezultatów umów, porozumień i programów transgranicznych, które przekonają mieszkańców, że podpisywane przez władze kolejne dokumenty nie są kolejnymi deklaracjami “na papierze”. 

8. Dużą szansą na realizację i promocję transgranicznych działań w Karpatach oraz przyjaznego dla środowiska rozwoju regionów karpackich są powołane już rezerwaty biosfery UNESCO. Wydaje się, że swoista marka tych rezerwatów nie jest dostatecznie wykorzystywana w Karpatach. 

9. Rozwój produktu turystycznego w obszarach transgranicznych może być jednym z ważnych tematów współpracy karpackiej. Współpraca w tym w zakresie nie tylko wzbogaca i uatrakcyjnia ofertę turystyczną, ale umożliwia też wspólną jej promocję i obniżenie znacznych nakładów finansowych ponoszonych na promocję samodzielną. Ponadto łączy różne grupy interesów (samorządy lokalne, przedsiębiorców czy organizacje kulturalne i ekologiczne). Szczególnie polecana może być współpraca lokalnych ośrodków informacji turystycznej.

10. Wyjątkowo skuteczne dla zbliżania i otwierania się regionów transgranicznych jest otwieranie nowych przejść turystycznych dla turystyki pieszej, rowerowej, narciarskiej, konnej etc. Również tworzenie tras turystycznych łączących regiony przygraniczne jest dobrym sposobem na zainicjowanie długofalowej współpracy.

11. Pomysłem na intensyfikowanie współpracy, wymianę informacji i promocję mogą być wspólne publikacje np. czasopisma wydawane w językach krajów przygranicznych, foldery, broszury informacyjne czy też mapy, gdzie region, przez który przebiega granica państwowa znajduje się w centrum mapy. 

12. Warto zwrócić uwagę na rolę różnych imprez kulturalnych i gospodarczych (np. festiwale, jarmarki produktów lokalnych) przeznaczonych dla wszystkich mieszkańców regionu. Takie spotkania zbliżają mieszkańców po dwóch stronach granicy, wzmacniają poczucie tożsamości kulturowej i zwiększają świadomość społeczną co do roli i potrzeby współpracy. 

13. Transgraniczne wymiany dzieci i młodzieży pomiędzy szkołami pełnią przede wszystkim rolę edukacyjną, ale również kulturotwórczą i społeczną, a z pewnością owocować będą w przyszłości. 

14. Warto polecić nawiązywanie partnerskich kontaktów pomiędzy różnymi regionami przygraniczymi w obrębie Karpat, jak i całej Europy. Takie kontakty przyczyniają się do wymiany pomysłów i doświadczeń, ułatwiają “otwieranie się” regionów i lepsze zrozumienie unikalnej tożsamości kulturowej i przyrodniczej swojej “Małej Ojczyzny”.

Władze i mieszkańcy terenów przygranicznych powinny być świadome różnorodności i interdyscyplinarności korzyści oraz możliwości związanych ze współpracą ponad granicami. Planowanie regionalne i rozwój ekonomiczno-społeczny regionów przygranicznych w Karpatach muszą być postrzegane w bardzo szerokim kontekście, nie tylko jako sposób na budowę infrastruktury komunikacyjnej czy otwieranie regionów na rynki międzynarodowe, ale jako szansa na osiągnięcie trwałego dobrobytu budowanego w oparciu o lokalne zaangażowanie, tolerancję kulturową, poczucie własnej tożsamości oraz wiedzę o wzajemnych potrzebach i priorytetach.

6.  Perspektywa współpracy transgranicznej w ramach Memoriału Karpackiego z punktu widzenia Ukrainy według Jurija  Wasidlowa - Prezydenta Asocjacji “Nasz Dom”.

Rozwój ekologiczny, zachowanie różnorodności biologicznej staje się w moim karpackim kraju problemem zauważalnym. I to w warunkach, kiedy problemy przyrody ekonomicznej zdają się być przytłumiającymi. Coraz więcej ukraińskich działaczy polityki, biznesu, nauki mówiąc o sposobach wyjścia z  kryzysu, zaczyna nawiązywać do idei rozwoju zrównoważonego. Idea rozwoju gospodarczego, który by nie był wynikiem uszczuplania albo wyczerpania zasobów przyrodniczych Karpat jest już częstym przedmiotem omówień w elitach społecznych.

Jednym z warunków realizacji planów rozwoju ekologicznego, stosownego do regionu karpackiego, jest współpraca transgraniczna. Takie właśnie wnioski i wynikające z nich ustalenia wynieśliśmy z majowego (2000) posiedzenia Memoriału Karpackiego w Rytrze.

Minione miesiące zaowocowały kilkoma ważnymi przedsięwzięciami w tym kierunku. Nasi przedstawiciele uczestniczyli w dwóch warsztatach na zaproszenie polskich NGO. Polscy i słowaccy ekolodzy przyjechali do nas na Konferencję “Wielkie Ssaki Karpat” i warsztat “Rola NGO w realizacji programów ochrony środowiska w Ukraińskich Karpatach”.

Wymiana doświadczeń pomiędzy mani potwierdziła, że mamy wspólne problemy, że zgromadziliśmy w swoich krajach sporą wiedzę. Potrzebujemy konsultacji soich problemów. Jednym z przykładów jest wymiana doświadczeń odnośnie ochrony drapieżników w Karpatach. Ten przykład potwierdza, że możemy wykonywać wspólne transgraniczne projekty.

Więcej uwagi należy poświęcić rozbudowie współpracy ze Słowacją. Przeszkodą jest reżim wizowy i mniejsze rozpowszechnienie języka słowackiego. Tym niemniej takie kontakty już mamy, a językowa bliskość ukraińskiego ze słowackim umożliwia porozumiewanie się bez tłumaczy. Kontakty z Rumunią są wciąż nie wypracowane przez nas w odpowiednim stopniu. Trudnością jest bariera językowa. Trudnością jest też nieobecność Rumunów na dostępnym dla nas forum, w ekologicznych mediach. A przecież to nasi sąsiedzi! Mamy nadzieję, że działalność w ramach Memoriału Karpackiego doprowadzi nas do owocnych kontaktów z ekologicznymi podmiotami w Rumunii.

Nasza współpraca z rodzimymi instytucjami: z Ministerstwem Ekologii, z Naukowo-Badawczym instytutem “Girlis”, z Prykarpatskim Uniwersytetem tworzy podstawy różnorodnych form współpracy transgranicznej. Pozwala nam wykorzystywać potencjał wpływów tak urzędowych, jak i społecznych.